Co to jest stan wyższej konieczności?
Dzisiejszy artykuł jest kontynuacją wcześniejszego zatytułowanego ,,Co to jest obrona konieczna” .
Ponieważ wiele osób dostrzega kontynuacje myśli poprzedniego artykułu i zadaje pytanie typu:
,,Co to jest stan wyższej konieczności?”
Oczywiście nie tylko w opinii Prywatny Detektyw K raków , ale przede wszystkim w prawie stan wyższej konieczności jest kontratypem, pod warunkiem, że polega na ratowaniu dobra chronionego prawem przez poświęcenie innego dobra chronionego prawem również, że owo dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego.
Natomiast, jeżeli dobro poświęcane ma wartość równą lub nie przedstawia wartości, oczywiście wyższej, jest więc okolicznością wyłączającą winę, ale nie bezprawność (jak jest w przypadku kontratypu).
[ Kontratyp – okoliczność wyłączająca karną bezprawność czynu. Kontratyp istnieje, wtedy gdy powoduje, że zachowanie wypełniające znamiona czynu zabronionego nie jest przestępstwem. Inaczej – postępowanie, które w normalnych warunkach jest bezprawne, staje się prawnie dozwolone ze względu na zaistnienie określonych okoliczności wynikających z faktu wyłączenia przesłanek winy .]
Okiem Biuro Detektywistyczne Kraków
Elementy stanu wyższej konieczności !
1. Cztery zagrożenia przez niebezpieczeństwo:
a) rzeczywiste – musi zachodzić w faktycznie obiektywnej rzeczywistości;
b) bezpośrednie – musi stwarzać natychmiastowe zagrożenie;
c) skierowane przeciwko dobru prawnie chronionemu;
d) może pochodzić od człowieka, od zwierzęcia lub poprzez działanie sił naturalnych.
2. Dwie zasady działania celem ratowania dobra:
a) zasada pomocniczości – poświęcenie jednego dobra w celu uratowania dobra drugiego musi być jedynym wyjściem. Zauważmy jeszcze, że dla ratującej osoby nie może być alternatywnego rozwiązania;
b) zasada proporcjonalności – dobro ratowane musi przedstawiać wartość wyższą niż dobro poświęcone.
Zauważmy, że okoliczności wyłączające winę nie zachodzą wobec osoby, która ma prawny obowiązek chronić mienie, nawet z narażeniem własnego zdrowia i życia.
Natomiast w przypadku kolizji obowiązków następuje okoliczność wyłączająca winę, z powodu tego, że tylko jeden obowiązek może być spełniony, k k 1997 art. 26.
Oczywiście kodeks wykroczeń przewiduje stan wyższej konieczności w art. 16.
Dobro poświęcone nie może przedstawiać wartości wyższej od dobra ratowanego.
Ten kontratyp nie zachodzi, jeśli sprawca poświęca dobro, które jest zobowiązany w sposób szczególny chronić, nawet narażając siebie na niebezpieczeństwo.
Również w prawie cywilnym stan wyższej konieczności został uregulowany w art. 424 k.c.:
„Kto zniszczył lub uszkodził cudzą rzecz albo zabił, lub zranił cudze zwierzę w celu odwrócenia od siebie, lub od innych niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio od tej rzeczy, lub zwierzęcia, ten nie jest odpowiedzialny za wynikłą stąd szkodę, jeżeli niebezpieczeństwa sam nie wywołał, a niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec i jeżeli ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze aniżeli dobro naruszone”.
Różnica między: ,,stan wyższej konieczności i obronę konieczną” w prawie cywilnym !
Porównując stan wyższej konieczności i obronę konieczną w prawie cywilnym zauważamy:
Konieczność obrony nie może być rozumiana jako wymóg zachowania odpowiedniej proporcji między dobrem bronionym a naruszonym wskutek tej obrony (proporcja taka jest przesłanką stanu wyższej konieczności).
Dlatego wolno naruszyć dobra osobiste, broniąc dóbr majątkowych.
Natomiast ocena wartości dóbr musi opierać się na przesłankach obiektywnych.
Oczywiście dobra osobiste typu życie czy zdrowie człowieka będą ważniejsze od dóbr majątkowych, związanych ze szkodą dotyczącą rzeczy lub zwierząt.
Wartość dóbr określana jest ich wartością ekonomiczną.
Sytuacje przesłanek stanu wyższej konieczności:
a) jeśli sprawca sam nie wywołał niebezpieczeństwa, przez agresywne zachowanie do np. psa;
b) jeśli niebezpieczeństwu nie można było zapobiec, jak przez zniszczenie lub uszkodzenie rzeczy albo zranienie, lub zabicie zwierzęcia, w sytuacji, gdy inne możliwości i pomoc odpowiednich organów okazały się bezskuteczne;
c) i jeżeli sprawca szkody ratuje dobro oczywiście ważniejsze niż dobro chronione.
Prywatny detektyw zauważa, że przekroczenie granic stanu wyższej konieczności nie wyłącza odpowiedzialności sprawcy za szkodę.
Dlatego ważne jest twierdzenie:
W stanie wyższej konieczności nie działa ten, kto sam wywołał stan bezpośredniego niebezpieczeństwa.
Natomiast jeśli sprawca miał możliwość, by temu niebezpieczeństwu zapobiec w inny sposób, niż opisany w art. 424 k.c., ale z tej możliwości nie skorzystał, to również należy przyjąć, że przekroczone zostały granice stanu wyższej konieczności.
Co to jest stan wyższej konieczności?
Również o stanie wyższej konieczności jest mowa w art. 142 k.c. § 1.
Właściciel nie może się sprzeciwić użyciu, a nawet uszkodzeniu lub zniszczeniu rzeczy przez inną osobę, jeżeli to jest konieczne do odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio dobrom osobistym tej osoby lub osoby trzeciej. Może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody.
§ 2. Przepis powyższy stosuje się także w razie niebezpieczeństwa grożącego dobrom majątkowym, chyba że grożąca szkoda jest oczywiście i niewspółmiernie mniejsza aniżeli uszczerbek, który mógłby ponieść właściciel wskutek użycia, uszkodzenia lub zniszczenia rzeczy.
Omówmy prościej właściwe znaczenie stanu wyższej konieczności
Prawo to jest kolizją co najmniej dwóch dóbr prawnych, z których tylko jedno może być uratowane kosztem drugiego.
Oczywiście jest to wybór danej jednostki ludzkiej postawionej przed konkretną sytuacją, w której powstaje konieczność wyboru:
– albo poświęcić jakieś dobro i uratować przez to inne dobro zagrożone,
– albo go nie ratować, dopuszczając tym samym do jego utraty.
Bywają sytuacje konfliktowe, w których mogą znaleźć się bardzo różne dobra.
Z uwagi na szeroki zakres przepisu art. 26 § 1 k.k., może on mieć zastosowanie do konfliktów powstałych na tle szeregu czynów skierowanych przeciwko:
– życiu lub zdrowiu,
– czci,
– wolności,
– mieniu,
– jak i bezpieczeństwu powszechnemu.
Jednak na co dzień ludzie popełniają wiele czynów zabronionych pod groźbą kary.
Poniekąd popełnianych w sytuacjach konfliktowych:
– gdy jakiemuś dobru prawnemu grozi niebezpieczeństwo,
– gdy dla jego uchylenia konieczne staje się naruszenie bądź narażenie innego dobra chronionego.
Dlatego nie odnosimy tego prawa jedynie do tak wyjątkowych sytuacji, jak:
– rozbitkowie,
– ofiary klęsk żywiołowych,
– czy innego rodzaju kataklizmów.
Stan wyższej konieczności a kodeks karny
Przepisy Kodeksu karnego przeważnie działają na korzyść sprawcy, pozwalając uniknąć odpowiedzialności karnej ze względu na wyłączenie bezprawności popełnionego czynu bądź brak winy, w zależności od proporcji dóbr prawnych.
Stan wyższej konieczności jako kontratyp charakteryzuje się tym, że w sytuacji kolizji dwóch dóbr poświęcone zostaje dobro niższej wartości dla ratowania dobra o wartości wyższej.
Wyłączenie bezprawności jest konsekwencją społecznej opłacalności działania sprawcy.
Przesłanki stanu wyższej konieczności
Przesłanką tego kontratypu jest niebezpieczeństwo zagrażające jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem.
Zagrożeniem mogą być:
– pożar,
– powódź,
– zachowanie się zwierząt,
– lub bezprawne zachowanie się człowieka.
Naruszenie bezpieczeństwa może być przez:
– wypadek komunikacyjny,
– stan chorobowy.
Niebezpieczeństwo, do którego odwrócenia zmierza sprawca, ma być bezpośrednie i rzeczywiste, tzn. musi istnieć obiektywnie.
Tzw. urojone niebezpieczeństwo może stanowić jedynie podstawę zastosowania art. 29 k.k. (błąd co do okoliczności wyłączającej bezprawność).
Uwaga !
Co to jest stan wyższej konieczności?
Oprócz tego, ,, stan wyższej konieczności ” jest środkiem defensywnym !!! , a nie ofensywnym jak obrona konieczna !!!.
Ponieważ polega na zasłanianiu się przed niebezpieczeństwem przy pomocy cudzego dobra, a nie na czynnym przeciwstawianiu się zamachowi.
Stan wyższej konieczności jest oparty na zasadzie subsydiarności, czyli niebezpieczeństwa nie można było inaczej uniknąć.
Ta zasada zapewnia sprawcy bezkarność wtedy, gdy ten działał w ostateczności (np. gdy dla ratowania życia ludzkiego zniszczono drzwi samochodu).
Dlatego obywatel działający w stanie wyższej konieczności musi postępować z najwyższą oszczędnością cudzego dobra.
Również, gdyż szkodę ponosi tutaj osoba trzecia, która nie jest winna stanu niebezpieczeństwa i której interesy prawne są także chronione.
Oczywiście zasada subsydiarności nie będzie spełniona w przypadku:
– ratowania własnego majątku przez udostępnienie dojazdu służbom ratowniczym.
Oprócz tego warunkiem uchylenia bezprawności czynu jest, aby dobro poświęcone przedstawiało wartość niższą od dobra ratowanego (tzw. zasada proporcjonalności).
Ważne jest, żeby rozumieć, że ustawa uzależnia wystąpienie stanu wyższej konieczności od podmiotowego nastawienia sprawcy.
Co to jest stan wyższej konieczności?
Ponieważ odnosi się ono do bezpośredniej świadomości istnienia niebezpieczeństwa oraz celu działania, jakim jest ratowanie zagrożonego dobra.
Reasumując, musimy rozumieć i zdawać sobie sprawę z obydwu stanów, czyli:
– ,,stanu wyższej konieczności”
– ,,i stanu obrony koniecznej”
Wtedy będziemy prawidłowo rozumieć każdy z osobna celem zastosowania do obrony, w stanie zagrożenia odpowiedzialności osobistej do zaistniałego zdarzenia.
Ważne, żeby obydwu nie mieszać a łączyć w razie potrzeby.
Oczywiście niezbędnym elementem jest dobry prawnik, który poradzi sobie z tego typu okolicznościami.
Ponieważ Ja nie jestem prawnikiem, a powyższy artykuł napisałem na podstawie swojego zrozumienia tego tematu, to lepszym rozwiązaniem będzie bezpośrednia porada u prawnika we współpracujących z nami kancelariach prawniczych.
Pamiętajcie, to co zrobicie z uzyskaną tu wiedzą, to robicie, na własną odpowiedzialność.
Co to jest stan wyższej konieczności?
Ten i inne teksty piszę i zamieszczam na swojej stronie internetowej:
http://detektywmalopolska.pl
/ w zakładce BLOG.